ظهور کرد به شیرازآن چنان حافظ که ساخت موطن خودرا چو گلستان حافظ
دکترالهام آزاده رنجبر، از مدرسین مرکز آموزش علمی ـ کاربردی جهاد دانشگاهی کرج به مناسبت روزحافظ به خبرنگار آریا گفت: خواجه شمسُالدّینْ محمّدِ بن بهاءُالدّینْ محمّدْ حافظِ شیرازی (۷۲۷ هجری قمری / ۱۳۱۵ میلادی – ۷۹۲ هجری قمری / ۱۳۹۰ میلادی) مشهور به لِسانُالْغِیْب، تَرجُمانُ الْاَسرار، لِسانُالْعُرَفا و ناظِمُالاُولیاء، شاعر فارسی زبان سده هشتم ه.ق شیرازتولد یافت .
وی در خصوص سال تولد گفت:سال تولد حافظ روشن نیست و تنها برپایه نشانهها و قرائن حدود آن را میتوان در سالهای ۷۲۰ تا ۷۲۵ ه.ق تخمین زد. مجتبایی با توجه به شواهد، سال تولدحافظ را ۷۲۰ ه.ق نشان میدهد. محمد معین نیز سال ۷۱۵ ه.ق را برای تولد حافظ ذکر میکند.
لقب حافظ
لقبها و عنوانهایی مانند «خواجه»، «لِسانُالْغِیب»، «تَرجُمانُ الاَسرار»، «مَخزَنُ الْمَعارِفُ السُّبحانیّه»، «مَعدِنُ اللَّطائِفُ الرُّوحانیّه»، «عُمدَهُالْعارفین»، «قُدوَهُالسّالِکین»، «سلطانُ الشُّعراء»، نسبت «شیرازی» و بسیاری دیگر پس از مرگ به او داده شدهاست.
خانواده حافظ
رنجبردرباره نیاکان حافظ گفت: نظرات درباره تبار و نیاکان حافظ گوناگون است. لقب جدّ حافظ را «غیاثالدین» و لقب پدرش را «بهاءالدین» یا «کمالالدین» یاد کردهاند.زرینکوب معتقد است که تمامی اطلاعات درباره پدر و خانواده حافظ، مبنی بر افسانههاست و حتی وجود روایات مختلف درباره اصالت پدر حافظ، به این دلیل است که ساکنان شهرهای مختلف سعیداشتهاند از طریق انتساب حافظ به شهرشان، کسب اعتبار کنند. پدر حافظ و همسر کازرونی ا و فرزندانش در شیراز و در محل دروازه کازرون زندگی میکردهاست و پس از مرگش شمسالدین کوچک با مادر در شیراز میماند و روزگار را با تهیدستی میگذرانند.اینکه پدر شمسالدین را سه پسر بوده، احتمال درستی هست. ویکنز میگوید تردیدی نیست که در جوانی حق استفاده از عنوان «حافظ» را بهدستآورد که تخلصش شد.
آشنایی حافظ به انواع علوم
به گفته ی رنجبر به نقل ازفخرالزمانی، حافظ در اوقات فراغت به مکتبخانهای که نزدیک دکان نانوایی بوده میرفته و خواندن و نوشتن را در همانجا فراگرفتهاست. از این معلوم میشود که حافظ در تمام علوم شرعی و رسمی آن زمان صاحبنظر و دارای تحصیلات بودهاست.
حافظ وپادشاهان روزگار
وی درادامه افزود: شیراز در زمان حافظ مرکز علمی وادبی ایران وجهان اسلام به شمار می رفت .او از میان امرای عهد خود ابو اسحاق اینجو وشاه شجاع وشاه منصور ودر همان حال با پادشاهان ایلکایی (جلایریان)در بغدادحکومت داشتند نیز ارتباط داشت.
دیوان حافظ
دکتر علی شجاعی در خصوص دیوان حافظ گفت: دیوان حافظ کتابی است مشتمل بر همه اشعار باقیمانده از حافظ. بیشترِ این شعرها به زبان فارسی است، اما اشعار مُلَمَّع و یک غزل تمام عربی هم در آن به چشم میخورد. مهمترین بخش این دیوان، غزلیات است. شعرهایی در دیگر قالبهای شعری مانند قطعه، قصیده، مثنوی و رباعی هم در این دیوان هست.
پیروان حافظ واقتباس او
شجاعی در ادامه افزود: سبک شعر حافظ دارای سه فضای عاشقانه، عارفانه و مدحی است. خواجوی کرمانی برجستهترین شاعر در این زمینه بود و حافظ با او مراوده داشت و علت اینکه برخی حافظ را دنبالهروی خواجو در شعر میدانند، همین مراودهٔ و محشور بودن حافظ با خواجو در مدت توقف خواجو در شیراز بودهاست
حافظ در ادبیات فارسی
وی افزود: هیچ شاعرِ ایرانیِ دیگری اینچنین موردِ تجزیه و تحلیل، تفسیر و تعبیرِ بسیار قرار نگرفتهاست. حافظ اوجِ شعرِ غناییِ ایران را نمایندگی می کند.
حافظ پژوهی
دکتر شجاعی گفت: عبدالرحیم خلخالی، محمد معین، سعید نفیسی، قاسم غنی و محمد قزوینی انجام دادند. در سدههای اخیر پژوهشهای فراوانی دربارهٔ حافظ و دیوانش انجام گرفتهاست. عبدالحسین زرینکوب، منوچهر مرتضوی، مهرداد نیکنام، ابوالقاسم رادفر، علیاکبر رزاز، مهیندخت صدیقیان، پرویز اهور و سیروس شمیسا از شناختهترین پژوهشگران ایرانی دربارهٔ حافظ هستند.
جایگاه جهانی حافظ
مجمع عمومی بیست و چهارمین اجلاس کنفرانس عمومی یونسکو در سال ۱۹۸۷ میلادی به پیشنهاد ایران، سال ۱۳۶۷ ه.ش/۱۹۸۹ م برابر با ششصدمین سال درگذشت حافظ را، سال بزرگداشت حافظ نامگذاری کرد. ودر این سال به دعوت کمیسیون ملی یونسکو در ایران، کنگره بینالمللی بزرگداشت حافظ در شیراز برگزار چاپ شد. مجموعه مقالات ارائهشده در این کنگره شامل ۶۱ مقاله، در کتابی با عنوان سخن اهل دل و بههمت کمیسیون ملی یونسکو در ایران، گردآوری و چاپ شد
علت نام گذاری ۲۰ مهر روز حافظ
دکتر شجاعی به نقل از دکتر یاحقی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی: سرشار بودن دیوان حافظ از مهر و دوستی و همچنین ۲۰ بودن نمره حافظ در بین شاعران را علت نامگذاری ۲۰ مهر به عنوان روز بزرگداشت حافظ عنوان کرد.
شجاعی گفت: نخستین همایش بزرگداشت حافظ در ۲۰ مهر ۱۳۷۶ ه.ش و در شیراز برگزار شد و پس از آن، هر ساله در این روز، همزمان در شیراز و دیگر شهرهای ایران و جهان، مراسم بزرگداشت حافظ برگزار میشود. سالنامه تخصصی مرکز حافظشناسی نیز دربردارنده متن کامل سخنرانیها در همایشهای علمی این روز بههمراه مقالههای برگزیده فراخوان عمومی هر ساله با نام «دفتر حافظپژوهی» چاپ و منتشر میشود.
درگذشت وآرامگاه حافظ
وی در پایان افزود: برخلاف سالزاد حافظ، سال درگذشتش چندان مورد اختلاف نیست. در نسخهای از مقدمهٔ جامع دیوان، سال درگذشت حافظ ۷۹۲ ه.ق یاد شده .حافظ را در کتِ شیراز یا مصلای شهر بهخاک سپردند. در سال ۸۵۵ ه.ق پس از تسخیر شیراز بهدست ابوالقاسم بابر تیموری، بهفرمان وزیرش، مولانا محمد معمایی، بنایی بر آرامگاه ساختند. در زمان کریم وبه دستور او آرامگاه بازسازی وسنگ مرمری بر قبراونصب شد.
